دفاع مشروع چیست ؟ + ۵ شرط اساسی

دفاع مشروع نوعی حق قانونی است که به موجب آن می توان در شرایط بحرانی که خطری حتمی و قریب الوقوع جان ،مال و ناموس افراد را تهدید می کند، اقداماتی خاصی را انجام داد. نکته ی قابل توجهی که در این زمینه به چشم می خورد، ماهیت این اقدامات است که در حالت عادی جرم محسوب می شوند و با مجازات های قانونی همراه هستند. در حقیقت دفاع مشروع مرزیست که جرم بودن و یا جرم نبودن این اقدامات را مشخص می نماید.

در نظر داشته باشید که ارتکاب اعمال مجرمانه از سوی افراد در هیچ شرایطی مجاز نیست و دامنه استثنای قانون در این راستا محدود می باشد و ناظر به شرایط بسیار خاصی است. به نظر شما دفاع مشروع در چه شرایطی می تواند مجاز و قانونی به حساب آید؟ در ادامه با وکیل فرنیان فر همراه باشید.

دفاع مشروع به چه معناست؟

از نظر لغوی دفاع به معنای دور کردن آسیب و صدمه در شرایط رویارویی با بحران و خطر توسط به کارگیری زور و قدرت و یا از طریق وسایل مختلف است. واژه ی مشروع برگرفته از شرع می باشد و به این نوع از دفاع حالت شرعی و قانونی می بخشد. با چنین وصفی دفاع مشروع نوعی دفاع قانونی و شرعی به حساب می آید که مباح و جایز است.

تصور کنید شخصی در تاریکی شب و در کوچه ای خلوت در حال تردد است که دزدی با چاقو به او حمله ور می شود و قصد دزدی و یا صدمه رساندن به این فرد را دارد. در نظر داشته باشید که حتی بیم تجاوز نیز وجود دارد. در این صورت چنانچه فرد با این دزد مقابله کند و در جهت دفاع از خود او را بکشد یا زخمی نماید، این عمل مصداقی از دفاع مشروع به حساب می آید و در چنین شرایطی هیچ مجازاتی متوجه فرد نخواهد بود. مواد ۱۵۶ الی ۱۵۸ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ بیانگر عناصر قانونی دفاع مشروع می باشد.

انواع دفـاع مشـروع

در رابطه با دفاع مشروع موضوعات مختلفی مطرح است که از مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دفاع از جان (دفاع از نفس)
• دفاع از ناموس
• دفاع از مال
• دفاع از آزادی تن که از مصادیق آن می توان به گروگانگیری افراد اشاره نمود.

شرایط دفاع مشروع

با توجه به حساسیت بسیار بالای موضوع و به جهت جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی افراد از این قضیه، قانون پاره ای شرایط خاص را برای دفاع مشروع در نظر گرفته است که مهم ترین آنها به شرح زیر می باشد:

1. در صورت عدم ارتکاب جرم، بیم تجاوز و خطراتی مانند مرگ شخص را تهدید کند.
2. بین خطر و عمل ارتکابی از سوی شخص بایستی رابطه ای معقول و منطقی وجود داشته باشد، به طوری که جز ارتکاب آن عمل هیچ راه حلی دیگری وجود نداشته باشد.
3. زمان و شرایط لازم و کافی برای دسترسی به قوای دولتی و پلیس وجود ندارد.
4. خطر تجاوز و یا مرگ به صورت قریب الوقوع و حتمی فرد را تهدید می کند. به عبارت دیگر غیرقابل دفع بودن خطر یا تجاوز نمایان است.
5. خطر تجاوز و یا حمله در اثر تحریک و یا تجاوز خود فرد به وجود نیامده باشد. برای مثال: اگر فردی دیگری را به هر شکلی تحریک کند که به سمت او حمله ور شود، نمی تواند از خود دفاع مشروع کند و در چنین شرایطی هرگونه قتل و ضرب و جرح موجب مسئولیت کیفری خواهد شد.

دفاع مشروع از شخص دیگر

دفاع مشروع از دیگری یا قتل در مقام دفاع از دیگری موضوعی بسیار خاص است که از دید قانون پنهان نمانده. تصور کنید فرزندتان و یا یک شخص غریبه در شرایطی قرار بگیرد که احتمال تجاوز و یا خطر مرگ او پیش چشمان شما وجود دارد. در چنین شرایطی هر اقدامی که برای نجات این افراد لازم باشد قطعا انجام می دهید. قانونگذار ایران چنین امری را به عنوان یکی از مصادیق دفاع مشروع می شناسد، ولی برای تحقق و اثبات آن پاره ای شرایط مهم زیر را در نظر گرفته است:

• فرد دفاع شونده یکی از نزدیکان و بستگان فرد دفاع کننده باشد.
• فردی که در معرض تجاوز و یا آسیب قرار گرفته است، به هیچ وجه نتواند از خود دفاع کند.
• فردی برای دفاع از خود نیاز به کمک دارد و در این راستا از دیگری تقاضای کمک می کند.
• مسئولیت دفاع از فرد دفاع شونده بر عهده ی فرد دفاع کننده قرار دارد.
• فردی در شرایط بحرانی قرار بگیرد که نمی تواند درخواست کمک نماید، ولی اوضاع و قرائن به صورتی است که بایستی به او کمک کرد و از او دفاع نمود.

 در شرایطی که مطرح کردیم نکات مهم زیادی به چشم می خورد. توجه به این نکات حائز اهمیت فراوان است چرا که در صورت عدم اطلاع از این موارد احتمال این که شما مرتکب جرمی شوید وجود دارد که به هیچ وجه قابل جبران نیست و مسئولیت کیفری جرم مستقیما متوجه شما خواهد بود.

پیگیری پرونده و ارائه انجام مشاوره حقوقی

قانون ابزاریست که بسیاری از شرایط پیچیده و خاص را پیش بینی نموده و چنانچه استثنایی در نظر گرفته است، قطعا در راستای تحقق عدالت و حفظ حقوق افراد می باشد. دفاع مشروع یکی از راهکارهاییست که از دیرباز پابه پای خلقت انسان وجود داشته و در جهت حفظ عرض و ناموس فرد از خطرهای قریب الوقوع و حتمی به کار گرفته می شود. امری که در حال حاضر نیز متداول است و موارد متعددی از آن را شاهد بوده ایم.

نکته ی مهمی که در این میان وجود دارد نحوه ی اثبات دفاع مشروع در دادگاه می باشد که تجلی گر هنر وکالت است. حضور وکیل متخصص کیفری می تواند بهترین نتایج را برای پرونده ی شما رقم بزند و روند دادرسی آن را تسریع بخشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر و انجام مشاوره حقوقی در این زمینه می توانید با  فرنیان فر وکیل پایه یک دادگستری در ارتباط باشید.