قضا زدایی چیست و به چه معناست

قضا زدایی چیست و چگونه انجام می شود ؟ پر واضح است پیش از هر کاری برای درک بهتر بایستی به معنا و مفهوم کلمه قضا زدای پرداخت به همین سبب در این مطلب سعی داریم به تعریف مفهوم قضا زدایی رابطه آن با مفاهیمی مثل کیفر زدایی و جرم زدایی به پردازیم تا بتوانیم هر چه تمام تر به اهداف و فوائد آن پی ببریم.

تعریف قضا زدایی

واژه جرم زدایی در نظام حقوقی ایران از حقوق فرانسه گرفته شده است و در واقع ترجمه کلمه ((Diversion)) است و به معنای انصراف و انحراف از نظر لفظی می باشد. به دلیل این که منجر به انحراف و خروج پرونده از فرایند رسیدگی قضایی شده و زمینه برخورد های تربیتی و مدنی و …. فراهم می گردد. در این تعریف صلاحیت نظام قضایی در رسیدگی به جرایم محدود شده و جامعه از روش های غیر پلیسی بهرمند خواهد شد. در فرایند جرم زدایی با محدود نمودن نظام حقوقی و کیفری سعی در عدم ورود مرتکبان و یا در صورت ورود ، انحراف آنها به مسیر بهتر و کارمد تر است که تا قبل از رای محکومیت توسط دادگاه متهم به نحوی دیگر مشغول برنامه های غیر کیفری می شود.

بنابراین قضا زدایی به معنای انحراف پرونده های نظام قضایی و توزیع دعاوی در نظام های دیگر جامعه مدنی است.

تعریف از منظر جرم شناسی

با توجه به این که یکی از دلایل به وجود آمدن مفهوم قضازدایی کاهش حجم پرونده های کم اهمیت در دادگستری به جهت تمرکز بر روی جرایم مهم می باشد.

جرم شناس معروف ایرانی قضازدایی را اینگونه تعریف کرده است

(( عبارت از اجتناب از ورود به فرایند قضایی کیفری یا جلوگیری از تطویل یا ادامه فرایند قضایی است که از طریق محدود نمودن صلاحیت نهاد های دستگاه قضایی به نفع سایر نهاد ها و روش های رسیدگی اعمال می شود.

با شکل گیری مفهوم جرم زدایی تعاملاتی با مفاهیم دیگر همچون جرم زدایی شکل گرفت که در ادامه به چگونگی تعامل این دو مفهوم می پردازیم

پیش از هر سخنی در خصوص تعاملات این دو در نظام قضایی به اختصار به تعریف جرم زدایی می پردازیم.

تعریف جرم زدایی:

((جرم زدایی ، چنانکه از عنوانش پیداست ، عبارت است از زدودن عنوان مجرمانه از برخی جرایم که در جریان آنها صلاحیت تعیین و تحمیل ضمانت اجراها به عنوان واکنش علیه برخی رفتارها، از نظام کیفری سلب می شود. ))

به عبارت ساده تر به دلیل این که بر اساس قانون و نظام کیفری فعل یا ترک فعل زمانی دارای مجازات است که در قانون جرم شناخته شود . از این رو جرم زدایی به معنای زدودن عناوین مجرمانه از مجموعه ای از رفتار یا اعمال است .

آیا جرم زدایی با قضا زدایی رابطه دارد؟

بله- شاید اگر بگوییم حرکت جرم زدایی در یک راستا و برای حل مشکلات مشابه دستگاه قضایی می باشد سخن به گزافه نگفته ایم . چرا که در جرم زدایی هدف این است که در جرایم سبک و به خصوص جرایم اطفال مراجع غیر قضایی برای رسیدگی پیش بینی شود . و درست زمانی که عناوین مجرمانه از قانون زدوده شود و اقدامات اجتماعی جای آن را بگیرد نوعی قضا زدایی نیز صورت گرفته است.

وکیل فرنیان فر – وکیل پایه یک دادگستری