ایفای ناروا چیست ؟ (آثار حقوقی و قانونی)

ایفای ناروا به شرایطی اشاره می کند که شخصی بدون سبب قانونی و یا بدون هیچگونه تعهدی با این تصور که مدیون است، مالی را به دیگری پرداخت نماید. در حالت کلی ایفا یا ادای دین در شرایطی تعریف می شود که تعهد یا سبب قانونی برای پرداخت آن وجود داشته باشد. در غیر این صورت هیچ الزام و اجباری برای آن وجود ندارد و قانون پاره ای قوانین و اصول را برای آن در نظر گرفته است.

مبحث ایفای ناروا برگرفته از مباحث ایفای تعهدات است که در قوانین فقهی به آن اشاره شده و از این طریق به متون قانونی ما راه یافته است. البته مشابه آن در سایر سیستم های قضایی نیز به چشم می خورد. به نظر شما ایفای ناروا چه آثار و تبعاتی برای افراد به همراه دارد؟ در ادامه با ما همراه باشید.

ایفای ناروا به چه معناست؟

اصطلاح ایفای ناروا ترکیبی از دو واژه ی ایفا و ناروا است. ایفا در لغت به معنای وفا کردن و پرداخت حق کسی به صورت تمام و کمال می باشد. ناروا مفهوم بدون سبب و حق قانونی را می رساند. بنابراین ایفای ناروا به این معناست که شخصی مال یا دینی را بدون جهت و سبب قانونی پرداخت نماید.

تصور کنید به شخصی بدهکار هستید و بایستی مبلغی مشخص را به او پرداخت نمایید. در حالی که شخص ثالثی قبلا از سوی شما بدهی تان را پرداخت نموده است و شما دیگر تعهدی به آن شخص ندارید. در چنین شرایطی ایفای ناروا صورت پذیرفته و هیچ سبب قانونی برای پرداخت تعهد از سوی شما وجود ندارد. به عبارت دیگر دین و تعهدی بر عهده ی شما قرار ندارد و الزامی متوجه شما نیست. در چنین شرایطی فرد گیرنده ملزم به استرداد و بازگرداندن مبلغ مورد نظر می باشد.

ماده ی ۲۶۵ قانون مدنی در بر دارنده ی یکی از صریح ترین متون قانونی در زمینه ی ایفای ناروا است. این ماده بیان می کند: هر کس مالی به دیگری بدهد ظاهر در عدم تبرع است، بنابراین اگر کسی چیزی به دیگری بدهد بدون این‌ که مقروض آن چیز باشد می‌تواند استرداد کند. از این ماده می توان دو نکته ی مهم زیر را استنباط نمود:

• در صورت اثبات ناروا بودن پرداخت از سوی پرداخت کننده ی مال، گیرنده ملزم به استرداد آن است.
• هرگاه گیرنده ی مال ادعایی مبنی بر تبرع دارد، بایستی آن را اثبات نماید. در غیر این صورت ملزم به استرداد خواهد بود.

ایفای ناروا می تواند مصادیق و نمونه های متعددی داشته باشد. از جمله:

• پرداخت دیون و تعهدات مالی به اشخاصی که دائن نیستند و این امر بایستی به علت تدلیس، اشتباه یا اکراه صورت پذیرفته باشد.
• پرداخت دیون و تعهداتی که اساسا وجود ندارند و یا به هر شکلی از بین رفته اند.
• پرداخت دیون و تعهدات از سوی اشخاصی که مدیون نیستند و الزامی برای پرداخت آن ندارند.

 شروط تحقق ایفای ناروا

برای تحقق ایفای ناروا پاره ای شرایط مهم به شرح زیر وجود دارد:

تسلیم مال 

تسلیم مال به منزله ی ایفای تعهد و انجام آن است. این تسلیم مال باید در قالب موضوعاتی نظیر وفای به عهد و یا پرداخت تعهد به طور صریح صورت پذیرفته باشد.

پرداخت ناروا 

مهم ترین رکن ایفای ناورا، پرداخت ناروا و بدون سبب و جهت قانونی است. در حقیقت ایفای ناروا زمان تحقق می یابد که یکی از طرفین گیرنده ی مال یا دهنده ی آن در مقام قانونی آن قرار نداشته باشند و سببی برای حق آنها شناخته نشود. اسقاط حق نیز عامل دیگری برای ایفای ناروا شناخته می شود. برای مثال زمانی که در اثر اشتباه یا فراموشی دو بار دین خود را پرداخت می کنید، موضوع از مصادیق ایفای ناروا به حساب می آید. همچنین در شرایطی که شما بخشی از تعهدات خود را ایفا کرده اید و مجددا تمام تعهد خود را پرداخت می نمایید، ایفای ناروا محرز است.

بروز تدلیس، اشتباه و اکراه 

برای تحقق ایفای ناروا بایستی تدلیس، اشتباه و اکراه احراز گردد. تدلیس به شرایطی اشاره می کند که عملیاتی موجب فریب و گمراهی شخص گردد. اکراه در شرایطی مطرح است که شخص تحت فشار مادی و معنوی نامشروعی مجبور به انجام کاری برخلاف میل خود شود. اشتباه مصادیق متعددی دارد به جهات گوناگونی رخ می دهد. هر سه این موارد می تواند اراده و اختیار فرد را مختل نموده و ایفای ناروا را مطرح نماید.

آثار حقوقی و قانونی ایفای ناروا

ایفای ناروا همانند سایر مسائل و موضوعات حقوقی با پاره ای آثار و تبعات حقوقی متعدد همراه است که مهم ترین آنها به شرح زیر می باشد:

• مهم ترین اثر حقوقی ایفای ناروا استرداد و بازگرداندن مبلغ پرداخت شده است. شخصی که به عنوان گیرنده ی مال شناخته می شود ملزم به بازگرداندن و استرداد آن است.
• در صورتی که گیرنده ی مال از منافع مال مورد نظر استفاده کرده باشد ملزم به جبران منافع آن مال خواهد بود و پرداخت اجرت المثل آن الزامیست. متذکر می شویم که پرداخت اجرت المثل در شرایطی ضروریست که گیرنده ی مال از عدم استحقاق خود بر آن آگاه باشد. در غیر این صورت چنانچه اطلاعی نداشته باشد، الزامی برای پرداخت اجرت المثل ندارد.
• گیرنده ی مال مسئولیت تام در رابطه با مال مورد نظر دارد و در صورتی که آن مال به هر دلیل حتی در اثر حوادث قهری تلف شود و آسیب ببیند، مسئول تمام و کمال پرداخت و جبران خسارات شناخته می شود و ضامن است.
• معاملات و خرید و فروش اموالی که از طریق ایفای ناروا پرداخت شده اند، غیرنافذ بوده و به تأیید و اجازه ی پرداخت کننده ی آن نیاز دارد.

ارائه مشاوره حقوقی و پیگیری پرونده

پرداخت دیون و تعهدات مالی موضوعیست که از سوی قانونگذار مورد توجه بسیار قرار گرفته و تأکید زیادی بر آن شده است. اما این قاعده ای مطلق نیست و پاره ای استثنائات مهم بر آن حاکم است که بایستی در داشت. مسأله ی ایفای ناروا و یا دارا شدن بلاجهت از موضوعات مهمی است که در باب بسیاری از دعاوی حقوقی به چشم می خورد.

همانطور که در قانون مدنی نیز به آن اشاره شده است، هرگونه ایفای ناروا مستلزم استرداد و بازگرداندن مبلغ آن می باشد. چنین امری در شرایطی امکانپذیر است که در وهله ی اول بتوان آن را اثبات نمود و احراز کرد. حضور وکیل متخصص و باتجربه در این امر می تواند روند دادرسی پرونده ی شما را تسریع بخشد و با تسلط کامل بر قوانین و مقررات این حوزه، بهترین نتایج را برای آن رقم بزند.