اعتبار امر مختومه چیست؟ + آثار و نتایج

اعتبار امر مختومه به این معناست که پس از صدور حکم قطعی برای یک پرونده، مجددا نمی توان برای آن پرونده و با همان اصحاب دعوی، طرح دعوی مجدد نمود. با توجه به قانون اساسی و سایر قوانین کشور طرح دعوی و شکایت به عنوان یکی از مهم ترین حقوق افراد در جامعه شناخته می شود و وظیفه ی دستگاه قضا رسیدگی تمام و کمال به این دعاویست.

اما تصور کنید که تمامی تشریفات قضایی برای یک پرونده طی شده و در نهایت پس از پایان مدت زمان اعتراض و فرجام خواهی، حکم قطعی پرونده صادر شده است. در چنین شرایطی اخلاق و قانون حکم می کند که به رای مورد نظر احترام بگذاریم و از طرح مجدد آن دعوی جلوگیری شود. در ادامه با وکیل فرنیان فر همراه باشید.

اعتبار امر مختومه به چه معناست؟

تصور کنید پرونده ای در سیستم قضایی کشور ثبت شده و تمامی تشریفات رسیدگی به آن اعم از تعیین وقت جلسه ی دادرسی، بررسی دقیق پرونده، اعتراض صحاب پرونده، واخوهی و به طور کلی تمامی مراحل آن تمام و کمال سپری شده است و در نهایت رای قطعی پرونده صادر گردیده است. این رای قطعی برای طرفین لازم الاجرا بوده و نمی توان از پذیرش و اجرای آن امتناع نمود. حال تصور کنید اصحاب دعوی مجددا برای همان پرونده اقدام می نمایند و طرع دعوی مجدد صورت می پذیرد. چنین امری از دیدگاه قانون امکان پذیر نیست و اینجاست که اعتبار امر مختومه مطرح می گردد.

کلمه ی مختومه در لغت به معنای خاتمه یافته و پایان یافته است. اعتبار امر مختومه یا اعتبار امر قضاوت شده به این مفهوم اشاره می کند که اگر برای پرونده ای تمامی تشریفات قانونی رسیدگی اعمال گردد و در نهایت رای قاطع و نهایی صادر شود، نمی توان برای آن پرونده و طرفین آن امکان اقامه ی دعوی مجدد در نظر گرفت. به عبارت دیگر هر دعوایی که رای نهایی آن صادر شد، در زمره ی امر مختومه تلقی می شود و طرح دعوی مجدد برای آن امکانپذیر نیست.

موضوع امر مختومه در بند ۶ ماده ی ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی مورد توجه مقنن وقت گرفته است. بر اساس این ماده، یکی از موانع رسیدگی به این شکل عنوان شده است:

دعوای طرح شده سابقا” بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی شده نسبت به آن حکم قطعی صادر‌ شده باشد.

وحدت موضوع دعوی ،وحدت اسباب دعوی و وحدت سبب دعوی از مهم ترین نکات اعتبار امر مختومه به حساب می آید.

آثار و نتایج اعتبار امر مختومه

دستگاه قضا وظیفه ی بسیار مهمی در حفظ نظم و امنیت جامعه دارد و می تواند از بروز بسیاری از هرج و مرج ها جلوگیری کند. در این میان قانون ابزار قدرتمندیست که کمک می کند دستگاه قضایی حق را از باطل تشخیص داده و عدالت را اجرا نماید. اگر اعتبار امر مختومه مفهومی نداشت، روزانه شاهد طرح دعاوی مکرر در رابطه با یک پرونده بودیم.

در چنین شرایطی هر یک از اصحاب دعوی در شرایطی که حکم به نفع آنها نبود می توانستند مجددا همان دعوی را طرح نموده و بدین ترتیب حجم انبوهی از پرونده های تکراری در سیستم قضایی کشور انباشته می شد.

رسیدگی به هر پرونده ای مستلزم صرف زمان و هزینه است و منطقی نیست که مجددا برای آن زمان و هزینه ی اضافی صرف شود. شاید بتوان گفت مهم ترین نتیجه ی اعتبار امر مختومه ایجاد نظم و امنیت و اعتبار آرا و احکام قضایی در سطح کشور است. قانون ساز و کار های لازم برای اعتراض به آرای قضایی را برای اصحاب پرونده در نظر گرفته و افراد در وقت مقرر می توانند اعتراض خود را به احکام دادگاه بیان کنند. از سوی دیگر لازم الاجرا بودن آرای قضایی منوط بر پذیرش آن توسط اصحاب دعواست و اعتبار امر مختومه مکانیسمی است که به این منظور تعبیه شده است.

اعتبار امر مختومه قاعده ای مطلق نیست!

همانند بسیاری از اصول حقوقی، اعتبار امر مختومه قاعده ای مطلق نیست و استثنائاتی بر آن وارد است. اعاده ی دادرسی را می توان استثنای مهمی بر اعتبار امر مختومه دانست و در موارد لزوم به آن استناد کرد. تصور کنید ادله و مدارک جدیدی به دادگاه ارائه شده که نشان می دهد مجرم فرد دیگریست و یا دلایلی وجود دارد که بایستی رسیدگی مجدد به پرونده در دادگاه آغاز شود. در چنین شرایطی دیگر نمی توان به اعتبار امر مختومه عمل کرد و امکان رسیدگی مجدد به همان پرونده وجود دارد.

ارائه مشاوره و پیگیری پرونده

طرح دعوی و شکایت جزئی از حقوق مسلم افراد جامعه شناخته می شود و هیچکسی نمی تواند مانع آن گردد. روند رسیدگی به شکایات و پرونده ها مستلزم رعایت تشریفات قانونی زیادی است و در نهایت رای قطعی صادره لازم الاجرا خواهد بود.

از منظر قوانین ایران طرح مجدد یک پرونده با موضوع و اصحاب واحد امکانپذیر نیست و پرونده پس از صدور رای نهایی برای همیشه مختومه اعلام می شود. حضور یک وکیل متخصص و باتجربه در این امر شما را با جزئیات قانونی بیشتری آشنا می نماید و روند دادرسی پرونده ی شما را تسریع می بخشد.