موارد مجاز در تبدیل مجازات و 6 نکته کلیدی

موارد مجاز در تبدیل مجازات در قوانین ایران پیش بینی گردیده و بر اساس آن می توان مجازات حبس تعزیری را به جزای نقدی یا مجازات های جایگزین حبس تبدیل نمود. مجازات حبس و به طور کلی مجازات های تعزیری به عنوان یکی از موثرترین روش های مجازات برای مجرمین در نظر گرفته شده و از دیرباز متداول است.

از سوی دیگر دایره ی جرم انگاری در قانون مجازات اسلامی توسعه یافته و موارد زیادی به عنوان جرم و تخلف با مجازات حبس و یا سایر مجازات های تعزیری همراه هستند. در چنین شرایطی تصور کنید که افراد به دنبال کوچکترین مساله ای به مجازات حبس محکوم می گردند و راهی زندان می شوند. به نظر شما آثار و تبعات چنین امری چیست؟ آیا در چنین شرایطی می توان گفت که مجازات اعمال شده از بازدارندگی کافی برخوردار است؟

نگاهی به لزوم تبدیل مجازات

همانطور که پیشتر اشاره کردیم یکی از موثرترین و پرکاربردترین شکل مجازات در نظام حقوقی ایران مجازات حبس است. با نگاهی به قانون مجازات اسلامی موارد متعددی از اعمال مجازات حبس به چشم می خورد. به طور کلی مجازات حبس از نوع جرایم تعزیری به حساب می آید و درجات مختلفی دارد. به این صورت که ممکن است قانونگذار حداقل و حداکثر معینی برای آن در نظر گرفته باشد و قاضی با توجه به اوضاع و احوال پرونده و شرایط مجرم میزان حبس تعزیری را برای فرد در نظر بگیرد.

در باب لزوم تبدیل مجازات حبس به مجازات های جایگزین این نکته ی مهم را متذکر می شویم که بازدارندگی مجازات در درجه ی اول اهمیت قرار دارد. توجه داشته باشید که هدف اصلی قانونگذار از در نظر گرفتن چنین شرایطی بازدارندگی بهتر و کارآمد تر است به طوری که برای فرد و جامعه مفید باشد. شرایطی را تصور کنید که افراد به دلیل جرایم غیرعمدی و کم اهمیت راهی زندان می شوند. محیط زندان فضای ایده آلی برای همنشینی و مراوده با مجرمان حرفه ای و با سابقه است و این می تواند زندانیان تازه وارد را به مجرمانی حرفه ای برای آینده تبدیل کند.

از سوی دیگر حضور افراد در زندان مساویست با صرف هزینه برای دولت. به همین جهت افزایش شمار زندانیان به منزله ی افزایش هزینه های دولت است بنابراین چه بهتر که چنین هزینه هایی در راه های دیگری صرف شود.

موارد مجاز در تبدیل مجازات از منظر قوانین ایران

در رابطه با تبدیل مجازات بایستی به اصل کیفر و ارعاب به طور همزمان توجه داشت. به عبارت دیگر مجازات شخص به منظور اصلاح و تربیت او و بازدارندگی بسیار حائز اهمیت است. بنابراین تبدیل مجازات مختص همه ی موارد نیست و قانون موارد خاصی را برای آن مشخص کرده است. در قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب سال 99 موارد متعددی از کاهش حبس بیان گردیده.

همچنین در فصل چهارم قانون مجازات اسلامی جهات تبدیل و تخفیف مجازات مورد توجه قانونگذار قرار گرفته.

بر اساس ماده 37 قانون مجازات اسلامی در صورت وجود یک یا چند جهت از جهات تخفیف زیر، دادگاه می تواند مجازات تعزیری را به نحوی که به حال متهم مناسب تر باشد به شرح ذیل کاهش دهد و یا تبدیل نماید( همانطور که مشاهده می کنید مجازات های تعزیری زیادی علاوه بر حبس وجود دارد که تبدیل آن از نظر قانونی امکانپذیر است. با این حال بیشترین موارد تبدیل مجازات مربوط به تبدیل مجازات حبس است.)

الف- تقلیل مجازات حبس به میزان یک تا سه درجه

ب- تبدیل مجازات مصادره اموال به جزای نقدی درجه یک تا چهار

پ- تبدیل انفصال دائم به انفصال موقت به میزان پنج تا پانزده سال

ت- تقلیل سایر مجازات های تعزیری به میزان یک یا دو درجه از همان نوع یا انواع دیگر مجازات

موارد دیگری که در رابطه با تبدیل مجازات می توان به آن اشاره کرد بحث تخفیف مجازات است که با نگاهی دقیق تر می تواند نوعی تبدیل مجازات نیز محسوب شود و میزان آن را کاهش دهد. بر اساس ماده ی 38 قانون مجازات اسلامی جهات تخفیف مجازات به شرح زیر می باشد:

الف- گذشت شاکی یا مدعی خصوصی پرونده

ب- همکاری مؤثر متهم در شناسایی شرکا یا معاونان، تحصیل ادله یا کشف اموال و اشیاء حاصله از جرم یا به کار رفته برای ارتکاب آن

پ- اوضاع و احوال خاص مؤثر در زمان ارتکاب جرم، از قبیل رفتار یا گفتار تحریک آمیز بزه دیده یا وجود انگیزه ی شرافتمندانه در رابطه با ارتکاب جرم

ت- اعلام متهم قبل از تعقیب یا اقرار مؤثر او درحین تحقیقات و رسیدگی پرونده

ث- اظهار پشیمانی و ندامت، حسن سابقه و یا وضع خاص متهم از قبیل کهولت یا بیماری

ج- کوشش متهم به منظور تخفیف آثار جرم یا اقدام وی برای جبران زیان ناشی از آن

چ- خفیف بودن زیان وارده به بزه دیده یا نتایج زیانبار حاصل از جرم

ح- مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم

همچنین با توجه به ماده ی 39 قانون مجازات اسلامی، در جرائم تعزیری درجه هفت و هشت در صورتی که جهات تخفیف مجازات احراز گردد و دادگاه مجرمیت شخص را تشخیص دهد، در صورت صلاحدید دادگاه، فقدان سابقه کیفری موثر، گذشت شاکی و جبران ضرر و خسارات وارده می توان حکم عدم اجرای مجازات را برای فرد در نظر گرفت.

چند نکته ی مهم در رابطه با تبدیل مجازات

تبدیل مجازات مختص همه ی جرایم نیست و برای موارد خاصی می توان لایحه ی آن را تقدیم دادگاه نمود. برای مثال: در رابطه با قتل، تجاوز، سرقت مسلحانه، انواع جعل و کلاهبرداری، جرایم حدی و برخی از جرایم عمدی نمی توان به قاعده ی تبدیل مجازات استناد نمود و اعمال مجازات قانونی آن پابرجاست.

1. در رابطه با تبدیل مجازات و تخفیف مجازات مواردی نظیر ارائه ی خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، جزای نقدی روزانه، دوره های مراقبتی و انواع محرومیت های اجتماعی را می توان به عنوان مجازات های جایگزین حبس در نظر گرفت.
2. در رابطه با جرایم غیرعمدی در صورتی که مجازات حبس کمتر از 2 سال باشد، اعمال تبدیل مجازات از سوی قاضی الزامیست. در صورتی که مجازات حبس بالای 2 سال تعیین شود، قاضی دادگاه با توجه به اوضاع و احوال پرونده و سابقه ی کیفری فرد تصمیم می گیرد.
3. در کلیه ی جرایم عمدی با حداکثر مجازات قانونی 3 ماه حبس، تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی ضروریست.
4. همچنین در جرایم عمدی که حداکثر میزان مجازات آن 91 روز تا 6 ماه حبس است، اعمال مجازات های جایگزین حبس از سوی دادگاه الزامیست.
5. در رابطه با آن دسته از جرایم عمدی که حداکثر مجازات قانونی بیش از 6 ماه الی 1 سال حبس است، قاضی می تواند به صلاحدید خود و با توجه به اوضاع و احوال پرونده برای تبدیل مجازات اقدام نماید.
6. در رابطه با جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی امکان تبدیل مجازات وجود ندارد.

ارائه مشاوره حقوقی

قانون مجازات اسلامی در بردارنده ی سیطره ی وسیعی از انواع مجازات های کیفری است که در نگاه اول اجرای آنها الزامی به نظر می رسد. البته در ضرورت اجرای این مجازات ها شکی نیست. اما بایستی بدانید که اعمال این مجازات ها قاعده ای مطلق نیست و قانونگذار در شرایطی که صلاح بداند، مجازات های جایگزین را در نظر گرفته است. به عبارت دیگر به نظر می رسد که اصل بازدارندگی مجازات از اهمیت بیشتری برخوردار است. همچنین اعمال مجازات های جایگزین در راستای حبس زدایی نیز بسیار موثر است و به نظر می رسد که برای شخص بزهکار و جامعه نیز مفیدتر خواهد بود.

با در نظر گرفتن شرایطی که پیشتر اشاره کردیم، شما می توانید لایحه ی درخواست تبدیل مجازات را به دادگاهی که پرونده ی شما در آن جریان دارد ارائه دهید. حضور وکیل متخصص و باتجربه در این امر جزئیات و نکات قانونی بیشتری در اختیار شما قرار می دهد و روند رسیدگی پرونده ی شما را تسهیل می نماید.

برای کسب اطلاعات بیشتر و انجام مشاوره حقوقی تخصصی در این زمینه می توانید با فرنیان فر وکیل پایه یک دادگستری در ارتباط باشید.